Çin ordusu, Pekin’in Güney Çin Denizi üzerinde hiçbir iddiası bulunmadığı yönündeki uluslararası tahkim mahkemesi kararının yıldönümünde, Paracel Adaları yakınlarındaki Çin sularına yasadışı yollardan giren bir ABD savaş gemisini “uzaklaştırdığını” açıkladı.
Çin’in açıklaması, ABD savaş gemilerinin neredeyse her ay Güney Çin Denizi’nde düzenlediği seyrüsefer özgürlüğü operasyonlarının ardından verdiği olağan tepkiyi anımsattı.
Halk Kurtuluş Ordusu güney bölge komutanlığı, ABD Donanması destroyeri Benfold’un Pekin’in onayı olmadan sularına girdiğini, Çin’in egemenliğini ciddi şekilde ihlal ettiğini ve Güney Çin Denizi’nin istikrarını baltaladığını bildirdi.
Açıklamada, “ABD’yi bu tür provokatif eylemleri derhal durdurmaya çağırıyoruz” denildi.
Hollanda’nın Lahey kentindeki Uluslararası Tahkim Mahkemesi 12 Temmuz 2016’da, Çin’in Güney Çin Denizi üzerinde tarihi bir unvanı olmadığına karar vermişti. Pekin bu kararı tanımıyor.
ABD Donanması ise, Benfold’un Paracel Adaları civarında uluslararası hukuka uygun olarak seyir hak ve özgürlüklerini ifa ettiğini kaydetti.
ABD Donanması, “Deniz Hukuku Sözleşmesi’nde yansıtıldığı gibi uluslararası hukuka göre, savaş gemileri de dahil olmak üzere tüm devletlerin gemileri, karasularından zararsız geçiş hakkından yararlanıyor” dedi.
Adalar üzerinde hak iddia Çin, Tayvan ve Vietnam ise, bir askeri gemi geçmeden izin veya önceden bildirim talep ediyor.
Donanma açıklamasında , “ABD bu operasyonu yürüterek, bu suların Çin’in yasal olarak karasuları olarak iddia edebileceğinin ötesinde olduğunu ve Çin’in Paracel Adaları çevresindeki temel hatlarda hak iddia etmesinin uluslararası hukuka aykırı olduğunu göstermiş oldu’’ ifadeleri yer aldı.
Kaynak açısından zengin su yolundaki yüzlerce ada, resif ve mercan adası, Brunei, Çin, Malezya ve Filipinler arasında çekişmeye neden oluyor. Çin, dokuz çizgili hat olarak adlandırdığı bölgenin çoğundaki kaynaklar üzerinde hak iddia ediyor.
İsminin açıklanmaması koşuluyla Reuters haber ajansına konuşan iki ABD Savunma Bakanlığı yetkilisi, operasyonun Çin’in tepkisi gibi rutin olduğunu ve bakanlıkta endişe yaratan bir durum yaşanmadığını söyledi.
Lahey mahkemesi 2016 yılında, Çin’in Scarborough Shoal’daki geleneksel Filipin balıkçılık haklarına müdahalede bulunduğuna ve Reed Bank yakınlarında petrol ve gaz aramak suretiyle ülkenin egemenlik haklarını ihlal ettiğine de karar vermişti. Çin, bu kararı da reddediyor.
Biden yönetiminden uyarı
Biden yönetimi Pazar günü, Çin’in Güney Çin Denizi’ndeki hak iddialarının neredeyse tamamının Trump döneminde reddedildiğini teyit etmişti. Yönetim ayrıca Çin’i, Filipinler’e yapılacak herhangi bir saldırının karşılıklı bir savunma anlaşması kapsamında ABD’nin tepkisiyle karşılaşacağı konusunda uyarmıştı.
Trump yönetimi geçen yıl 2016’da alınan kararın dördüncü yıldönümünde Lahey’i desteklemiş, aynı zamanda Pekin’in uluslararası arenada kabul edilen suları dışında Güney Çin Denizi’ndeki neredeyse tüm iddialarını gayrimeşru gördüğünü bildirmişti. Dışişleri Bakanı Blinken’ın açıklaması, Trump döneminin Dışişleri Bakanı Mike Pompeo tarafından ortaya konan bu pozisyonu yineledi.
Blinken yaptığı açıklamada, denizlerin özgürlüğünün tüm ulusların daima çıkarına olduğunu söyledi; “Kurallara dayalı denizcilik düzeni hiçbir yerde Güney Çin Denizi’nden daha büyük bir tehdit altında değildir” dedi.
Blinken, “Çin Halk Cumhuriyeti, Güneydoğu Asya kıyı devletlerini zorlamaya ve korkutmaya devam ediyor, bu kritik küresel transit yolunda seyrüsefer özgürlüğünü tehdit ediyor” ifadelerini kullandı.
Pompeo’nun orijinal açıklamasına atıfta bulunan Blinken, “ABD, Güney Çin Denizi’ndeki denizcilik iddialarına ilişkin 13 Temmuz 2020 politikasını yeniden teyit ediyor. Güney Çin Denizi’ndeki Filipinler silahlı kuvvetlerine, kamu gemilerine veya uçaklarına yönelik bir silahlı saldırının ABD’nin karşılıklı savunma taahhütlerini harekete geçireceğini de teyit ediyoruz” dedi.
1951’de imzalanan ABD-Filipinler Karşılıklı Savunma Antlaşması’nın dördüncü maddesi, bir saldırı durumunda her iki ülkeyi birbirinin yardımına gitmesini şart koşuyor.
Pompeo’nun açıklamasından önce ABD’nin politikası, Çin ile daha küçük komşuları arasındaki deniz anlaşmazlıklarının BM destekli tahkim yoluyla barışçıl bir şekilde çözülmesinden yanaydı. Politika değişikliği, doğası gereği “bölgesel” olarak kabul edilen, deniz seviyesinin üzerinde bulunan araziler hakkındaki anlaşmazlıklar için geçerli değildi.
ABD toprak anlaşmazlıklarında tarafsız kalmaya devam etse de Çin’in egemenlik iddialarına karşı çıkan Filipinler, Brunei, Endonezya, Malezya ve Vietnam’ın yanında yer aldı.
Çin Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Zhao Lijian ise her Pazartesi düzenlediği brifingde ABD’nin bölgede barış ve istikrara zarar verdiğini öne sürdü.
ABD’nin son açıklamaları, geçen yılki açıklamada da olduğu gibi, pandemi, insan hakları, Çin’in Hong Kong ve Tibet politikaları ve ticaret anlaşmazlıkları gibi, ABD ile Çin ilişkilerini bozan gerilimlerin ortasında yapıldı.
Çin, Güney Çin Denizi’nin neredeyse tamamında hak iddia ediyor ve ABD ordusunun bölgedeki herhangi bir eylemine rutin olarak karşı çıkıyor. Diğer beş ülke, her yıl yaklaşık 5 trilyon dolarlık malın taşındığı denizin tamamında veya bir kısmında hak iddiasında.
Çin, mercan adalarında askeri üsler inşa ederek deniz üzerindeki hak iddialarını güçlendirmeye çalışınca, ABD operasyon özgürlüğü misyonları kapsamında savaş gemilerini bölgeye gönderdi.
ABD’nin bu sular üzerinde hiçbir iddiası yok; ancak yoğun su rotasında devriye gezmesi, seyrüsefer ve uçuş özgürlüğünü teşvik etmesi için onlarca yıldır savaş gemileri ve uçaklarını bölgede konuşlandırıyor.
voa
