Birleşmiş Milletler’e bağlı Uluslararası Atom Enerjisi Dairesi’nin (IAEA) raporunda, İran’ın varlığı daha önce bildirilmeyen tesislerde tespit edilen uranyum izlerini açıklayamadığı belirtildi. Bu durumun Tahran ile Batılıülkeler arasında, nükleer görüşmeleri rayından çıkarabilecek yeni bir diplomatik krize yol açabileceği yorumu yapılıyor.
Üç ay önce İngiltere, Fransa ve Almanya, ABD’nin desteklediği ve Uluslararası Atom Enerjisi Dairesi’nin 35 ülkeden oluşan Yönetim Kurulu’nun İran’ı bu uranyum partiküllerin kaynağı konusunda açıklama getirememesi sebebiyle eleştirmesi planını rafa kaldırmıştı. Uluslararası Atom Enerjisi Dairesi Başkanı Rafael Grossi’nin İran’la yeni görüşmelere başlandığını açıkladığı sırada bu üç ülke geri adım atmıştı.
Reuters’ın haberine göre Grossi’nin hazırladığı raporda, IAEA’nın ek denetimler gerçekleştirdiği üç yerdeki nükleer materyalin varlığı konusunda, İran’ın gerekli açıklamayı aylar geçmesine rağmen yapmadığı belirtildi.
Raporun açıklanmasının ardından İran’ı eleştiren karara yönelik girişimlerin yeniden canlandırılması konusunda üç Avrupa ülkesinin nasıl hareket edeceği bekleniyor.
Eleştiri kararı çıkması durumunda, Viyana’da devam eden ve İran’la nükleer anlaşmanın yeniden canlandırılmasını amaçlayan görüşmeler zarar görebilir. Grossi kurulun gelecek haftaki toplantısından önce görüşmelerde ilerleme sağlandığı yönünde bir açıklama yapmayı ummuştu.
Natanz’daki patlama uranyum üretimini etkiledi mi?
Reuters’ın haberine göre, Uluslararası Atom Enerjisi Dairesi (IAEA) üye devletlere yılda dört kez gönderdiği en son raporunda, geçen ay Natanz nükleer tesisinde meydana gelen patlama ve elektrik kesintisinin İran’ın zenginleştirilmiş uranyum üretimine verdiği hasara ilişkin bir tespitte de bulundu. Tahran söz konusu saldırıdan İsrail’i sorumlu tutmuştu.
Raporda ilk defa stokla ilgili kesin değil tahmini rakamlar yer aldı ve 22 Mayıs’a gelindiğinde İran’ın toplam zenginleştirilmiş uranyum miktarının, bir önceki çeyreğe göre 273’lük kiloluk bir artışla, 3 bin 241 kilogram olduğu belirtildi.Bu artış bir önceki çeyrek dönemin değerlendirildiği raporda 525 kilogramdı.
Sebebinin ne olduğu tam olarak bilinmese de artıştaki yavaşlamanın, Natanz’da Nisan ayında meydana gelen ve santrifüjleri etkileyen patlamayla bağlantılı olabileceği üzerinde duruluyor.
Eski ABD Başkanı Donald Trump’ın 3 yıl önce ABD’yi, İran’la imzalanan nükleer anlaşmadan çekmesi ve yeni yaptırımları devreye sokmasının ardından İran, zenginleştirilmiş uranyum stoklarını arttırma yoluna gitmişti.
”Kayda değer bir ilerleme sağladık”
İran ve 2015 yılında imzalanan nükleer anlaşmaya imza atan ülkeler Nisan ayından bu yana Avusturya’nın başkenti Viyana’da ABD’nin anlaşmaya dönmesi ve İran’ın şartlara uymasına dair görüşmeler yürütüyor.
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Said Hatipzade, nükleer görüşmeler konusunda ilerleme sağlandığını ancak ortada hala konuşulması gereken meseleler olduğunu söyledi.
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hatipzade düzenlediği basın toplantısında, “Viyana’daki her tur görüşme son tur müzakere olabilirdi. Acele etmemeliyiz. Kayda değer bir ilerleme sağladık ancak henüz bazı anahtar konular masada duruyor” dedi.
ABD Başkanı Joe Biden ise seçildikten sonra ABD’nin yeniden nükleer anlaşmanın tarafı olacağını söyledi. Ancak ABD bunun için İran’ın nükleer anlaşmanın şartlarına tam olarak uymasını istiyor.
Buna karşın İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Katipzade “Tüm yaptırımlar kaldırılmalı ve bu İran tarafından doğrulanmalı, daha sonra da biz nükleer anlaşma adımlarımıza döneriz” dedi.
Görüşmelere katılan diplomatlardan biri bu hafta içerisinde Tahran ve Washington’un atacağı adımlara dair ayrıntıların paylaşılmasının beklendiğini söyledi.
voa
